W piątek 7 maja 2021 r. odbyło się posiedzenie Izby Cywilnej Sądu Najwyższego poświęcone kwestii kredytów walutowych i związanych z nimi pytań prawnych zadanych przez Rzecznika Finansowego.
Komunikat wydany przez Sąd Najwyższy eskperckim komentarzem opatrzył r.pr. Emil Waśkowski, lider zespołu prawnego Bankostopu.
Komunikat Sądu Najwyższego (uchwała III CZP 6/21)
Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r.
1. Niedozwolone postanowienie umowne (art. 385(1) § 1 k.c.) jest od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta, który może udzielić następczo świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną.
2. Jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.). Kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna.
3. Nadaje uchwale moc zasady prawnej.
Sąd Najwyższy postanowił nadać uchwale moc zasady prawnej.
Komentarz r.pr. Emila Waśkowskiego
Uchwała potwierdza, że roszczenia kredytobiorcy i banku w zakresie rozliczenia nieważnej umowy kredytu są od siebie niezależne, nie ma zatem zastosowania tzw. teoria salda. Jest to powtórzenie stanowiska zaprezentowanego w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 roku, sygn. III CZP 11/20.
Uchwała ma pozytywny wymiar, ponieważ z jej ustnych motywów wynika, że początek biegu terminu przedawnienia roszczeń kredytobiorców może rozpocząć się dopiero od chwili, gdy dowiedzieli się albo powinni byli się dowiedzieć o tym, że umowa jest wadliwa. Dlatego istnieje duża szansa na odzyskanie kwot, które spłacone zostały przez konsumentów wcześniej niż w ostatnich 10 latach. Jednak pomimo tego że niedozwolone postanowienie umowne jest od początku bezskuteczne w stosunku do konsumenta, to termin przedawnienia roszczeń banku o zwrot kwoty wypłaconego kredytu rozpoczyna się dopiero od chwili, w której kredytobiorca zdecydował o losie umowy. Jest to niekorzystna dla kredytobiorców sytuacja, ponieważ gdyby bieg terminu przedawnienia roszczeń banku o zwrot kapitału rozpoczynał się w dniu wypłaty kredytu, to wówczas takie roszczenie byłoby już przedawnione. W konsekwencji konsument mógłby otrzymać zwrot wpłaconych przez siebie rat kredytu, bez konieczności zwrotu bankowi jakichkolwiek środków. Treść Uchwały wyklucza co do zasady taką możliwość. Nie zmienia to jednak pozytywnej tendencji orzeczniczej.
Uchwała ma moc zasady prawnej, ale teoretycznie jest możliwe, że Uchwała Izby Cywilnej planowana na 11 maja 2021 roku zmieni stanowisko Sądu Najwyższego.